امکان پیوستگی تاریخی انسان

 

این مطلب از امکان پیوستگی تاریخی، با عطف به پیوستگی اجتماعی انسان صحبت میکند.

 

صدرالمتالهین از سه هویت: "فردی"، "جمعی" و "جامع" صحبت کرده است. هویت فردی، همان هویتی است که انسان در قوس نزول و در قالب جسم آن را کسب می‌کند و بر آن است تا با حرکت، به هویت جامع - که وجه‌الله‌شدن است – برسد؛ اما دراین‌میان ناگزیر باید از یک هویت واسطی نیز عبور کند که همان هویت جمعی است. این مساله را در توجه به تفاوت رفتارهای فردی با رفتارهای اجتماعی می‌توان وجدان کرد. رفتارهای اجتماعی انسان نیازمند حضور و وجود غیر است، درحالی‌که رفتارهای فردی نیازمند فرد دیگری نیستند. پس انسان در رفتارهای اجتماعی، خود را به‌صورت یک وجود پیوسته با دیگران تلقی می‌کند، حال آن‌که در رفتارهای فردی چنین نیست.

سوال من اینجاست که آیا  درک این پیوستگی وجودی، صرفا مجدود به مقیاس جامعه است یا در مقیاس تاریخی نیز انسان میتواند این پیوستگی وجودی را وجدان نماید؟ اگر پاسخ مثبت است، پس میتوان با جرات از حضور فلسفه تاریخی انسان صحبت کرد.

وحدت ذاتی و حقیقی عالم

 

این مطلب، به بیان وحدت ذاتی و حقیقی انسان متذکر میشود.

«مجموع عالم من حیث هو مجموع، شخص واحدی است که دارای  طبیعتی واحد می‌باشد و وحدت او همانند وحدت اشیای مغایر که برحسب اتفاق گرد یک‌دیگر آمده‌اند، نیست. مثل اجتماع اجزای تشکیل‌دهنده‌ی خانه و یا افراد یک سپاه. دلیل این وحدت این است که بین اجزای عالم علاقه‌ای ذاتی و ترتب علّی و معلولی است بر سیاق "الاشرف فالاشرف الی الاخس فالاخس...". پس هر جمعیتی که بر همین وجه تشکیل شده باشد، وحدت بین افراد آن وحدت ذاتی و حقیقی است»

(صدرالدین شیرازی، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الربعه، ج7: 113).